محمد علی سلطانی

 

 از فرزندان عبدالرزاق‌بیگ دنبلی، حسینقلی آقادنبلی است، تحصیل‌کرده مدرسه نظامی سن‌سیر در پاریس و آشنا به فرهنگ جهانی است که در اوایل عصر ناصری به ایجاد تجدد در نظام و تفکر و زندگی ایرانیان می‌اندیشید. استاد شادروان دکتر ریاحی از قول کنت گوبینو ـ سفیر وقت فرانسه ـ در کتاب ادیان و فلسفه در آسیای مرکزی، فصل پنجم زیر عنوان «متفکران آزاد و تماس با افکار اروپایی» آورده است که [گوبینو] حسینقلی آقا را ستایش می‌کند و می‌گوید که: «به زبان و فرهنگ فرانسوی آشنایی کامل و در ملیت ایرانی و اعتقاد به تجدید مجد و عظمت ایران تعصب شدید داشته است.»۸۱


دنبلی‌های کاشان



‏… مولدم طوس، ولیکن گهر از کاشان است

نغمه آمد ز نی، اما هنر از نایی بود

جد من هست «صبور» آن که به کاشان او را

با عم خویش «صبا» دعوی همتایی بود

می‌رسد از پسِ سی پشت به آل‌برمــک

وین نسب آن روز اسباب خودآرایی بود

نایب‌السلطنه را بـود دبیر مخصوص

زانکه شیرین خط او شهره به زیبایی بود

با چنین حال شد اندر صف پیکار و جهاد

که وطن دستخوش دشمن یغمایی بـود

در صف رزم شد از غیرت اسلام شهید

زانکه با طبع غیور و سر سودایی بود۸۷

دومین جد من آمد به خراسان از کاش۸۸

کاندرین مرحله‌اش بویه عقبایی بود

کار دنیاش به سامان شد از آن روی که او

صاحب کارگه مخمل و دارایی بود

پسرانش همه صنعتگر و فرزند کهین

کاظمش نام و به دل طالب دانایی بود

به تقاضای نسب گشت «صبوری»ش لقب

طوطیی گشت که شهره به شکرخایی بود۸۹


 نتیجه









پی‌نوشتها:

‏۸۱ ـ اقبال، عباس، مجله یادگار، سال۳، شماره۳، صص۶۸ ۶۹؛ حسین محبوبی اردکانی، تاریخ مؤسسات تمدن جدید در ایران، ج۱، صص۱۸۹ـ۱۹۲ ‏(‏ریاحی، همان، ص۲۶۷‌).

۸۲ ـ تربیت، محمدعلی، دانشمندان آذربایجان، صص۲۸۵ـ ۲۸۶ ‏(‏ همان، ص۲۶۸‌).

۸۳ ـ مؤتمن، زین‌العابدین، تحول شعر فارسی، کتابخانه طهوری، تهران، ۱۳۷۱‌.

۸۴ ـ گلچین صائب، به خط استاد علی‌اکبر کاوه، مطبوعاتی افشاری، تهران، ۱۳۳۳‌.

۸۵ ـ ملک‌الشعرا، فتحعلی‌خان صبا، دیوان اشعار تصحیح و اهتمام محمدعلی نجاتی، نشر اقبال، تهران، ۱۳۴۱‌.

۸۶ ـ اینکه واژه «اعجوبه» آورده‌ایم، از آن روست که محمودخان ملک‌الشعرا جز فضل و ادب و سیاست، در نقاشی و منبت و خوشنویسی و شعر، سرآمد روزگار خود بود که گامی بلند در مسیر تحو نقاشی برداشته‌اند و… رک: بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران، کتابفروشی زوار، ۱۳۵۷، ج۵، ص۲۸۱‌. ‏

‏۸۷ ـ میرزا احمد صبور فرزند میرزا محمدعلی وزیر لطفعلی‌خان زند بود. میرزا احمد در کاشان در محضر پدر و عمویش (صبا) تربیت یافت و به مقامی والا در شعر و ادب رسید و همیشه به عبدالرزاق‌بیگ دنبلی می‌گفت: «جد ما از سلسله شما بود. از بلده خوی به کاشان آمده، در آن دیار خلد آثار توطن کرده است.» (نگارستان دارا، ص۱۰۲) بعد از استقرار عباس‌میرزا در تبریز، چنان که استاد شادروان دکتر ریاحی نوشته‌اند، میرزا احمد به آذربایجان شتافت و در سلک دبیران و منشیان و مستوفیان درآمد. سرانجام شوق جهاد با دشمن مهاجم دامنگیرش شد و به «نظام جدید» عباس‌میرزا پیوست. نایب‌السلطنه از اسیران روسی یا فراریان آنها که نزدیک به ده‌هزار نفر بودند و مسلمان شده بودند، فوجی به نام «فوج بهادران» یا «فوج خاصه» تشکیل داد و می‌گفت: «سرهنگ و سردار این فوج منم» و میرزااحمد را نایب خود قرار داد. در ۱۲۲۶ میرزا احمد به فرماندهی آن فوج از ارس گذشت و به دشمن حمله کرد و پیروزی یافت(ناسخ‌التواریخ، چاپ قائم‌مقامی، صص۱۲۷ـ ۱۲۸)؛ ولی در اوایل محرم ۱۲۲۸ در جنگ ارگوان (بین طالش و آستارا) که ایرانیان شکست خوردند، او [میرزا احمد خان صبور دنبلی] پایداری کرد و در میان جنگلی به دست روسها به شهادت رسید. (روضـه‌الصفا، ج۹، ص ۴۸۶؛ منتظم ناصری، ج۳، ص۱۵۰۶) (ریاحی، محمدامین، همان، ص۲۷۰)‏

‏۸۸ ـ مقصود کاشان است.

۸۹ ـ بهار، محمدتقی، دیوان بهار، انتشارات توس، ۱۳۶۸، ج۱، صص ۷۳۳ـ۷۳۷٫ ‏(ریاحی، همان، ص۲۷۲)

۹۰ـ آرین‌پور، یحیی، از صبا تا نیما، ج۲، فرانکلین، تهران، ۱۳۵۵، ص۱۲۴، ۲۲۸‌. ‏